7: contemporary Britain: the tyrants
Chapter 27: a general complaint about the kings and judges of Britain
reges habet britannia, sed tyrannos; iudices habet, sed impios; seape praedantes et concutientes, sed innocentes; uindicantes et patrociniantes, sed reos et latrones; quam plurimas coniuges habentes, sed scortas et adulterantes; crebro iurantes, sed periurantes; uouentes, sed continue propemodum mentientes; belligerantes, sed ciuila et iniusta bella agentes; per patriam quidem fures magnopere insectantes, sed eos qui secum ad mensam sedent non solum amantes sed et munerantes; eleemosynas largiter dantes, sed e regione inmensum montem scelerum exaggerantes; in sede arbitraturi sedentes, sed raro recti iudicii regulam quaerentes; innoxios humilesque despicientes, sanguinarios superbos parricidas commanipulares et adulteros dei inimicos, si sors, ut dicitur, tulerit, qui cum ipso nomine certatim delendi erant, ad sidera, prout possunt, efferentes; uinctos plures in carceribus habentes, quos dolo sui potius quam merito protuerunt catenis onerantes, inter altaria iurando demorantes et haed eadem ac si lutulenta paulo post saxa despicientes.
Chapter 28: the story of Constantinus of Damnonia
cuius tam nefandi piaculi non ignarus est inmundae leaenae damnoniae tyrannicus catulus constantinus. hoc anno, post horribile iuramenti sacramentum, quo se deuinxit nequaquam dolos ciuibus, deo primum iureque iurando, sanctorum demum choris et genetrice comitantibus freis, facturum, in duarum uenerandis matrum sinibus, ecclesiae carnalisque, sub sancti abbatis amphibalo, latera regiorum tenerrima puerorum uel praecordia crudeliter duum totidemque nutritorum quorum brachia nequaquam armis, quae nullus paene hominum fortius hoc eis tempore tractabat, sed deo altarique protenta in die iudicii ad tuae ciuitatis portas, christe, ueneranda patientiae ac fidei suae uexilla suspendent – inter ipsa, ut dixi, sacrosancta altaria nefando ense hastaque pro dentibus lacerauit, ita ut sacrificii caelestis sedem purpurea ac si coagulati cruoris pallia attingerent.
et hoc ne post laudanda quidem merita egit, nam multis ante annis crebris alternatisque faetoribus adulteriorum uictus legitima uxore contra christi magistrique gentium interdictum depulsa dicentium: ‘quod deus coniunxit, homo non separet’ et ‘uiri, diligite uxores uestras’.
amarissima enim quoddam de uite sodomorum in cordis sui infructuosa bono semini gleba surculamen incredulitatis et insipientiae plantauerat, quod ulgatis domesticisque impietatibus uelut quibusdam uenenatis imbribus irrigatum et ad dei offensam auidius se erigens parricidi sacrilegiique crimen produxit in medium. sed nec adhuc priorum retibus malorum expeditus priscis recentia auget malis.
Chapter 29: a plea to Constantinus
age iam (quasi praesentem arguo, quem adhuc superesse non nescio) quod stupes, animae carnifex propriae? quid tibi flammas inferni uoluntarie accendis nequaquam defecturas? quid inimicorum uice propriis te confodis sponte ensibus hastis? an ne ipsa quidem uirulenta scelerum ac si pocula pectus tuum satiare quieuerunt?
respice, quaeso, et ueni ad christum, siquidem laboras et inmenso pondere curuaris, et ipse tu, ut dixit, requiescere faciet; ueni ad eum, qui non uult peccatories mortem, sed ut conuertatur et uiuat; dissolue secundum prophetam uincula colli tu, fili sion; redi, rogo, e longinquis licet peccatorum recessibus ad piisimum patrem, qui despicienti porcorum sordidos cibos ac pertimescenti dirae famis mortem et reuertenti sibi laetus occidere consueuit uitulum filiuo saginatum et proferre primum erranti stolam et regium anulum, et tum spei caelestis ac si saporem praegustans senties quam suauis est dominus. nam si haec contempseris, scias te inextricabilibus tenebrosisque ignium torrentibus iam iamque inferni rotandum urendumque.
Chapter 30: the history of Aurelius Caninus
quid tu quoque, ut propheta ait, catule leonine, aureli canine, agis? nonne eodem quo supra dictus, si non exiiabiliore parricidiorum forniactionum adulteriorumque caeno uelut quibusdam marinis irruentibus tibi uoraris feraliter undis? nonne pacem patriae mortiferum ceu serpentem odiens ciuiliaque bella et crebras iniuste praedas sitiens animae tuae caelestis portas pacis ac refrigerii praecludis?
relictus, quaeso, iam solus ac si arbor in medio campo arescens recordare patrum fratrumque tuorum superuacuam fantasiam, iuuenilem inmaturamque mortem. num centennis tu ob religiosa merita uel coaeuus mathuselae exceptus paene omni prole seruarberis? nequaquam.
sed nisi citius, ut psalmista ait, conuersus fueris ad dominum, ensem in te uibrabit in breui suum rex ille qui per prophetam ‘ego’ inquit ‘occidam et ego uiuere faciam; percutiam et ego sanabo, et non est qui de manu mea possit eruere.’ quam ob rem ‘excutere de faetido puluere’ tuo et conuertere ad eum toto corde, qui creauit te, ut ‘cum exarserit in breui ira eius, beatus sis sperans in eum’, sin alias, aeternae te manebunt poenae conterendum saeua continue et nequaquam absumendum tartari fauce.
Chapter 31: a plea to Aurelius Caninus
quid tu quoque, pardo similis moribus et nequitiis discolor, canescente iam capite, in throno dolis pleno et ab imis uertice tenus diuersis parricidis et adulteriis constuprato, bono regis nequam fili, ut ezechiae manasses, demetarum tyranne uortipori, stupide riges? quid to tam uiolenti peccatorum gurgites, quos ut uinum optimum sorbes, immo tu ab air uoraris, appropinquante sensim uitae limite non satiant? quid quasi culminis malorum omnium stupro, propria tua amota coniuge euisdemque honesta morte, impudentis filiae quodam ineluctabili pondere miseram animam oneras?
ne consumas, quaeso, dierum uod reliquum est in dei offensam, quia nun tempus acceptabile et dies salutis uultibus paenitentium lucet, in quo bene operari potes ne fiat fuga tua hieme uel sabbato. ‘diuerte’ secundum psalmistam ‘a malo et fac bonum, inquire pacem bonam et sequere eam, quia oculi domini super te bona agentem et aures eius erunt in preces tuas et non perdet de terra uiuentium memoriam tuam. clamabis et exaudiet te et ex omnibus tribulationibus tuis eruet te’. cor siquidem contritum et humiliatum timore eius nusquam christus spernit. alioquin uermis tortionis tuae non morietur et ignis ustionis tuae non extinguetur.
Chapter 32: the history of, and a plea to, Cuneglasus
ut quid in nequitiae tuae uolueris uetusta faece et tu ab adolescentiae annis, urse, multorum sessor aurigaque currus receptaculi ursi, die contemptor sortisque euis depressor, cuneglase, romana lingua lanio fulue? quare tantum certamen tam hominibus quam deo praestas, hominibus, ciuibus scilicet, armis specialibus, deos infinitis sceleribus?
quid praeter innumerabiles casus propria uxore pulsa furciferam germanam eius, perpetuam deo uiduitatis castimonium promittentem, ut poeta ait, summam ceu teneritudinem caelicolarum, tota animi ueneratione uel potius hebetudine nympharum contra interdictum apostoli denegantis posse adulteros regni caelestis esse municipes suspicis? quid gemitus atque suspiria sanctorum propter te corporaliter uersantium, uice immanis laeanae dentium ossa tua quandoque fracturae, crebris instigas iniuriis?
desine, quaeso, ut propheta ait, ab ira, et derelique exitiabilem ac temetipsum maceraturum, quam caelo ac terrae, hoc est deo gregique eius, spiras, furorem. fac eos potius mutatis pro te orare moribus, quibus suppetit supra mundum alligandi, cum in mundo reos alligauerint, et soluendi, cum paenitentes soluerint, potestas.
noli, ut ait apostolus, superbe sapere uel sperare in incerto diuitiarum, sed in deo, qui praestat tibi multa abunde, ut per emendationem morum thesaurizes tibi fundamentum bonum in futurm et habeas ueram uitam, perennem profecto, non deciduam; alioquin scies et uidebis etiam in hoc saeculo quam malum et amarum est reliquisse te dominum deum tuum et non esse timorem eius apud te et in futuro taetro ignium globo aeternum te exuri nec tamen ullo modo mori. siquidem tam sceleratorum sint perpeti immortales igno animae quam sanctorum laetitiae.
Chapter 33: the early history of Maglocunus
quid tu enim, insularis draco, multorum tyrannorum depulsor tam regno quam etiam uita supra dictorum, nouissime stilo, prime in malo, maior multis potentia simulque malitia, largior in dando, profusior in peccato, robuste armis, sed animae fortior excidiis, maglocune, in tam uetusto scelerum atramento, ueluti madidus uino de sodomitana uite expresso, stolide uolutaris?
quare tantas peccaminum regiae ceruici sponte, ut ita dicam, ineluctabiles, celsorum ceu montium, innectis moles? quid tu non ei regum omnium regi, qui te cunctis paene brittanniae ducibus tam regno fecit quam status liniamento editiorem, exhibes ceteris moribus meliorem, sed uersa uice deteriorem?
quorum indubitatam aequanimiter conuiciorum auscultato parumper adstipulationem, omissis domesticis leuioribusque, si tamen aliqua sunt leuia, palata solum longe lateque per auras admissa testaturam.
nonne in primis adolescentiae tuae annis auunculum regem cum fortissimis propemodum militibus, quorum uultus non catulorum leonis in acie magnopere dispares uisebantur, acerrime ense hast igni oppressisti, parum cogitans propheticum dictum, ‘uiri’, inquiens, ‘sanguinem et doli non dimidiabunt dies suos’?
quid pro hoc solo retributionis a iusto iudice sperares, etsi non talia sequerentur quae secutae sunt, itidem dicente per prophetam: ‘uae tibi qui praedaris, nonne et ipse praedaberis? et qui occidis, nonne et ipse occideris? et cum desiueris praedari, tunc caedes’?
Chapter 34: Maglocunus finds and loses religion
nonne postquam tibi ex uoto uiolenti regni fantasia cessit, cupiditate inlectus ad uiam reuertendi rectam, diebus ac noctibus id temporis, conscientia forte peccaminum remordente, de deficio tenore monachorumque decretis sub dente primum multa ruminans, dein popularis aurae cognitioni proferens, monachum sine ullo infidelitatis, ut aiebas, respectu coram omnipotente deo, angelicis uultibus humanisque, ruptis, ut putabatur, capacissimis illis quibus praecipitanter inuolui solent pingues tauri moduli tui retibus, omnis regni auri argenti et quod his maius est propriae uoluntatis distentionibus ruptis, perpetue uouisti, et tete, ac si stridulo cauum lapsu aerem ualide secantem saeuosque rapidi harpagones accipitris sinuosis flexibus uitantem ad sanctorum tibi magnopere fidas speluncas refrigeriaque salubriter rapuisti ex coruo columbam?
o quanta ecclesiae matri laetitia, si non te cunctorum mortalium hostis de sinu quodammodo euis lugubriter abstraxisset, foret! o quam profusus spei caelestis fomes desperatorum cordibus, te in bonis permanente, inardesceret! o qualia quantaque animam tuam regni christi praemia in die iudicii manerent, si non lupus callidus ille agnum ex lupo factum te ab ouili dominico, non uehementer inuitum, facturus lupum ex agno sibi similem, rapuisset! o quantum exultationem pio omnium patri deo sanctorum tua salus seruanda praestaret, si non te cunctorum perditorum infaustus pater, ueluti magnarum aquila alarum unguiumque, daemon infelici filiorum suorum agmini contra ius fasque rapuisset!
ne multa, tantum gaudii ac suauitatis tum caelo terraeque tua ad bonam frugem conuersio quantum nun maeroris ac luctus ministrauit ad horribilem, more molossi aegri, uomitum nefanda reuersio. qua peracta exhibentur membra arma iniquitatis peccato ac diabolo quae oportuerat saluo sensu auide exhiberi arma iustitiae deo.
arrecto aurium auscultantur captu non dei laudes canora christi tironum uoce suauiter modulante neumaque ecclesiasticae melodaie, sed propriae, quae nihil sunt, furciferorum referto mendaciis simulque spumanti flegmate proximos quosque roscidaturo, praeconum ore ritu bacchantium concrepante, ita ut uas dei quondam honore caelesti putabatur dignum merito proiciatur in tartari barathrum.
Chapter 35: recent crimes of Maglocunus
nec tamen tantis malorum offendiculis tuus hebetatus insipientiae cumulo sensu uelut quodam obice tardatur, sed feruidus ac si pullus, amoena quaeque inpergrata putans, per extensos scelerum campos inreuocabili furore raptatur, augendo priscis noua piaculis.
spernuntur namque primae post monachi uotum inritum inlicitae licet, tamen propriae coniugis praesumptiuae nuptiae, aliae expetuntur non cuiuslibet relictae, sed uiri uiuentis, non externi, sed fratris filii adamatae. ob quod dura ceruix illa, multis iam peccaminum fascibus onerata, bino parricidali ausu, occidendo supra dictum uxoremque tuam aliquamdiu a te habitam, uelut summo sacrilegii tui culmine de imis ad inferiora curuatur.
dehinc illam, cuius dudum colludio ac suggestione tantae sunt peccatorum subitae moles, publico e, ut fallaces parasitorum linguae tuorum conclamant, summis tamen labiis, non ex intimo cordis, legitimo, utpote uiduatam, nostrae uero sceleratissimo adsciuisti conubio.
cuius igitur sancti uiscera tali stimulata historia non statim in fletus singultusque prorumpant? quis sacerdos, cuius cor rectum deo patet, non statim haec audiens magno cum ululatu illud propheticum dicat: ‘quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrimarum? et plorabo in die et nocte interfectos populi mei.’
heu! siquidem parum auribus captasti propheticam obiurgationem ita dicentem: ‘uae uobis, uiri impii, qui dereliquistis legem dei altissimi: et si nati fueritis, in maledictionem nascemini et si mortui fueritis, in maledictionem erit pars uestra. omnia quae de terra sunt, in terram ibunt: sic impii maledictione in perditionem’: subauditer, si non reuertantur ad deum exaudita saltim tali admonitione: ‘fili, peccasti. ne adicis ultra, sed et de pristinis tuis deprecare’; et iterum: ‘non tardes conuerti ad dominum neque differas de die in diem. subito enim uenit ira eius’, quia, ut scriptura ait, ‘rege audiente uerbum iniquum omnes, qui sub illo sunt, scelesti sunt’. nimirum ‘rex’, ut propheta dixit, ‘iustus suscitat regionem’.
Chapter 36: a plea to Maglocunus
sed monita tibi profecto non desunt, cum habueris praeceptorem paene totius britanniae magistrum elegantem. caueto igitur ne tibi quod a salomone notatur accidat: ‘quasi qui excitat dormitantem de graui somno, sic qui enarrat stulto sapientiam: in fine enim narrationis dicet: quid primum dixeras?’ ‘laua a malitia cor tuum’, sicut dictum est, ‘hierusalem, ut saluus sis’.
ne contemnas, quaeso, ineffabilem misericordiam dei, hoc modo per prophetam a peccatis impios prouocantis: ‘repente loquar ad gentem et ad regnum, ut euellam et dissipem et sedtruam et disperdam’. peccatorem hoc uehementer ad paenitentiam hortatur: ‘et si paenitentiam egerit gens illa a peccato suo, paenitentiam et ego agam super malo quod locutus sum ut facerem ei’. et iterum: ‘quis dabit eis tale cor, ut audiant me et custodiant praecepta mea et bene sit eis omnibus diebus uitae suae?’
itemque in cantico deuteronomii: ‘populus’, inquit, ‘absque consilio et prudentia: utinam saperent et intellegerent ac nouissima prouiderent. quomodo persequatur unus mille et duo fugent decem milia?’ et iterum in euangelio dominus: ‘uenite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego uos requiescere faciam. tollite iugum meum super uos et discite a me, quia mitis sum et humilis corde, et inuenietis requiem animabus uestris’.
nam si haec surdis auribus audias, propheats contemnas, christum despicias, nosques, licet uilissimae qualitatis simus, nullius momenti ducas (propheticum illud sincera animi pietate seruantes utcumque: ‘si non ego impleuero fortitudinem in spiritu et uirtute domini, ut enuntiem domui iacob peccata eorum et domui israhel scelera eorum’, ne simus ‘canes muti non ualentes latrare’, et illud salomonis it dicentis: ‘qui dicit impium iustum esse, maledictus erit populis et odibilis gentibus: nam qui arguunt, meliora sperabunt’, et iterum: ‘non reuearis proximum in casum suum. nec retineas uerbum in tempore salutis’, itemque: ‘erue eos qui ducuntur ad mortem et redimere eos qui interficiuntur ne parcas’, quia ‘non proderunt’, ut idem propheta ait, ‘diuitiae in die irae: iustitia a morte liberat’; ‘si iustus quidem uix saluus sit, impius et peccator ubi parebit?’, ille profecto te tenebrosus tartari torrens ferali rotatu undisque ac si acerrimis involvet semper cruciaturus et numquam consumpturus, cui tunc erit sera inutilisque poenae oculata cognitio ac mali paenitudo, a quo in hoc tempore accepto et die salutis ad rectum uitae differtur conuersio.